W skrócie

Projekt to kompleksowy pakiet działań dla podniesienia efektywności udziału społecznego w polityce rowerowej na szczeblu krajowym i lokalnym. Polega na wsparciu aktywności obywatelskiej w celu uzyskania przełomowej i trwałej zmiany w jakości współpracy międzysektorowej dla poprawy zarządzania politykami rowerowymi. Odpowiada na niedobór know-how w zakresie budowy infrastruktury, zarządzania polityką rowerową i ułomność dialogu społecznego, skutkujące dziś bardzo nieefektywnym wykorzystaniem środków publicznych.

Zakłada:

• wykonanie kompleksowej oceny polityki rowerowej realizowanej w 10 miastach, dającej podstawy do wytyczania kierunków,
• uruchomienie funkcji krajowego rzecznika rowerzystów ułatwiającej organizacjom wpływanie na instytucje państwowe,
• uruchomienie modelowej ogólnopolskiej platformy współpracy międzysektorowej i internetowego portalu wymiany doświadczeń i transferu wiedzy.

Bezpośrednimi odbiorcami są samorządy, instytucje rządowe i organizacje rowerowe 18 miast.

Po co ten projekt?

Problemy do rozwiązania

• Ograniczenie mobilności i gorsze warunki życia w miastach (korki, hałas, spaliny, zapylenie, degradacja przestrzeni) związane z nadmiernym wzrostem ilości samochodów (np. Wrocław ma ok. dwukrotnie wyższą liczbę aut na 1000 mieszkańców niż Berlin, Warszawa jest jednym z najbardziej zatłoczonych samochodami miast na świecie: 1918 aut na km2)
• Brak wykorzystania potencjału ruchu rowerowego jako sprawdzonego i najtańszego antidotum na problemy komunikacyjne (według danych Komisji Europejskiej ruch rowerowy w polskich miastach to 1-3 %, a w Europie Zachodniej 15-50%)
• Powolne powstawanie i zła jakość powstającej infrastruktury (brak polskiej myśli technicznej) – wg raportów MdR ok. 80% nie poprawia komfortu ani bezpieczeństwa jazdy (nieefektywnie wydane środki)
• Brak bezpieczeństwa (4 razy więcej wypadków z rowerzystami niż średnia w Europie według danych SEWiK 2007-2012)

Miejsce dźwigniowe

Udział społeczny w procesie programowania, realizacji i ewaluacji polityki rowerowej ma kapitalne znaczenie dla przeciwdziałania wysoce nieefektywnemu wydatkowaniu publicznych pieniędzy (roczne budżety rowerowe miast to od 1 do kilkunastu milionów zł). Istnieje korelacja między ilością i jakością infrastruktury rowerowej, efektywnością polityki rowerowej, a aktywnością organizacji rowerowych. Wzmocnienie działań Miast dla Rowerów może realnie usprawnić politykę rowerową na szczeblu ogólnopolskim i lokalnym – brak wzmocnienia działań poskutkuje pogłębieniem problemów zarysowanych powyżej.

Geneza projektu

Projekt zakłada wsparcie i optymalizację mającego obecnie miejsce w Polsce rozwoju aktywności obywatelskiej wokół polityki rowerowej w kluczowym momencie pojawienia się kolejnej transzy środków pomocowych z UE. Projekt zrodził się jako efekt wnikliwej diagnozy zjawiska, dokonanej w ramach zrealizowanych projektów sieciowych o podobnej tematyce oraz stanowi ich uzupełnienie i kontynuację. Zestaw działań dobrany został pod kątem wykorzystania szansy dokonania przełomowej zmiany jakościowej w polityce rowerowej kraju, która zrodziła się ze współpracy środowiska rowerzystów z parlamentarzystami zainteresowanymi rozwojem ruchu rowerowego. Rok przedwyborczy sprzyja skłonności władz do dialogu i realizacji postulatów społecznych.

Planowane działania

Społeczny audyt polityk transportowych w miastach

W 10 ośrodkach objętych projektem wykonana zostanie kompleksowa diagnoza prowadzonej lokalnie polityki rowerowej. Wykonawcami będą działacze rekomendowani przez działające lokalnie organizacje sieci MdR, którzy podczas badania będą wykorzystywać wolontariacki potencjał organizacji.

Zadaniem audytora będzie badanie, zbieranie i opracowywanie danych oraz koordynowanie działań wolontariuszy zaangażowanych w projekt, którzy utworzą tzw. lokalną sieć monitoringu społecznego infrastruktury obejmujący cały obszar danego miasta (generowanie aktywności społecznej). Metodyka raportu bazować będzie na wcześniejszych doświadczeniach organizacji rowerowych, które realizowały w 2011 roku podobne zadanie (wnioski poewaluacyjne) oraz na metodyce BYPAD (Bicycle Policy Audit) – narzędzia oceniającego polityki rowerowe rekomendowanego przez ECF (European Cyclist Federation).

Polityki rowerowe ocenione zostaną w oparciu o nowoczesne (innowacyjne w skali kraju) wskaźniki, zastępujące popularny obecnie, ułomny wskaźnik oceny przyjazności rowerowej miasta za pomocą tzw. „długości ścieżek rowerowych”. Audytorzy ocenią zarówno ilość i jakość infrastruktury rowerowej, stopień realizacji głównego szkieletu tras rowerowych, przyjazności rowerowej ulic w centrum miasta. W skład raportu wejdą też zagadnienia szersze, dotyczące spójności obecnie realizowanej polityki z obowiązującymi dokumentami, efektywności udziału społecznego i zarządzania polityką rowerową.

Raporty zostaną upublicznione i stanowić będą przyczynek do szerokiej dyskusji publicznej. Przekazanie będzie miało formę happeningu, podczas którego organizacje złożą publicznie samorządowi ofertę współpracy w celu optymalizacji polityki rowerowej. Na podstawie raportów wykonany zostanie raport syntetyczny, który podsumuje zebrane dane i da podstawy do wskazania kierunków działań naprawczych na poziomie krajowym (polityki rowerowej kraju).

Spotkania warsztatowo-audytowe MdR w miastach

W każdym z miast odbędą się dwudniowe spotkania mające na celu wsparcie procesu lokalnych zmian poprzez wsparcie merytoryczne lokalnej organizacji i wzmocnienie (zainicjowanie) lokalnego dialogu społecznego wokół tematu polityki rowerowej. Spotkania są zadaniem komplementarnym w stosunku do procesu audytowania.

Wzorem BYPAD badanie jest pretekstem do rozpoczęcia procesu współpracy pomiędzy samorządem, a aktywistami rowerowymi i ekspertami związanymi z MdR. Centralnym punktem wydarzenia jest prezentacja wyników prowadzonego lokalnie audytu (w stadium w jakim się proces badania znajduje). Wizyta ekspertów i działaczy rowerowych z całej Polski ułatwi organizacji lokalnej spojrzenie na lokalną politykę rowerową z zewnątrz, w sposób bardziej obiektywny. Jednocześnie podniesie to rangę wydarzenia (i audytu) w oczach przedstawicieli samorządu, ponieważ to osoby z zewnątrz (nie skażone ewentualnym lokalnym konfliktem), będą przyglądały się działaniom.

Wydarzenie będzie atrakcyjne dla mediów, dzięki czemu komunikat o efektach spotkania z niego płynący dotrze do szerokiej opinii publicznej. Jednocześnie obecność mediów będzie rodzajem presji „zachęcającej” do przyjęcia proponowanego dialogu. O ile sam raport mógłby być odebrany jako krytyka, to dzięki spotkaniu władze dostaną od organizatorów zaproszenie do dialogu mającego na celu optymalizację działań na rzecz ruchu rowerowego.

Pierwszy dzień spotkania będzie miał charakter otwartego spotkanie warsztatowego (6 h) z udziałem przedstawicieli lokalnego samorządu (urzędników, radnych), działaczy i ekspertów lokalnych (miejscowej uczelni technicznej) i przyjezdnych (działaczy, ekspertów i oficerów rowerowych z innych miast). Punktem wyjścia będzie prezentacja raportu dla miasta, a następnie zebrani razem wypracują razem wnioski optymalizacyjne dla lokalnej polityki rowerowej, w drugiej części (2 h) efekty wspólnej pracy zaprezentowane będą podczas debaty publicznej. Do udziału w wydarzeniu zostaną zaproszone media.

Drugi dzień spotkania będzie służył wymianie wiedzy i umiejętności między działaczami organizacji. Punktem wyjścia będzie zapoznanie się z lokalnymi dobrymi praktykami (6 h + 2 h – terenowe wizje lokalne), na spotkanie zaproszone będą też organizacje z regionów i miast sąsiadujących z miastem goszczącym wydarzenie – potencjalni członkowie MdR. Podczas drugiego dnia goście pomogą ewaluować działania organizacji lokalnej i poprawić jej taktykę i strategię działania.

Przewidziane jest 10 spotkań (jedno w każdym z miast objętych audytem), z czego na 3 oprócz ekspertów zaproszona będzie większa liczba działaczy i oficerów rowerowych (dodatkowe 20 osób). Przewidywana liczba uczestników spotkań mniejszych to 20-30 osób, a większych o zasięgu regionalnym to 40-50 osób.

Ryzyko: niechęci samorządu do dialogu minimalizować ma konstrukcja zadania.

Ogólnopolski Kongres Rozwoju Ruchu Rowerowego

Prestiżowe wydarzenie promujące dobre praktyki i udział społeczny, będące jednocześnie platformą dialogu międzysektorowego. W programie prezentacja dorobku projektu i wystąpienia prelegentów z Polski i UE (prezentacja dobrych praktyk).

Pierwszy dzień kongresu dla urzędników, parlamentarzystów, NGO i biznesu. Tematami będą efektywne formy udziału społecznego, wzorcowa infrastruktura, stymulowanie ruchu rowerowego, itp. oraz prezentacja wyników audytów i rekomendacji (6 h) (80-100 osób). Drugi dzień kongresu dla członków (i potencjalnych członków) MdR z mniejszych miast i gmin, z udziałem oficerów rowerowych (6 h), o charakterze branżowym z pogłębieniem zagadnień poruszanych I dnia na poziomie bardziej specjalistycznym i szczegółową prezentacją dobrych praktyk oraz miejscem na dyskusje (30-50 osób). Trzeci dzień kongresu poświęcony sprawom MdR z udziałem działaczy organizacji zrzeszonych i nowych, w programie ewaluacja działań ogólnopolskich, wytyczanie kierunków działania oraz ustalenia strategiczne i taktyczne (8 h) (20 osób).

Obecność na Kongresie przedstawicieli władz i instytucji państwowych, szerokiej publiczności i mediów powinno poskutkować publicznymi deklaracjami np. w sprawie systemowej współpracy z organizacjami.

Ryzyko: ewentualne małe zainteresowanie ze strony samorządów minimalizować będzie pozyskanie za pomocą PGR prestiżowych patronów.

Krajowy Rzecznik Rowerzystów (KRR)

Zatrudniona będzie osoba współpracująca z instytucjami państwowymi w sposób ciągły i odpowiednio intensywny dla efektywnego udziału społecznego w polityce rowerowej państwa (14 miesięcy). Praktyka pokazuje, że taka forma działania daje największe szanse sukcesu ważnych procesów, zainicjowanych i realizowanych obecnie przez MdR. Sukces polityk rowerowych realizowanych przez samorządy zależy w znacznej mierze od rozwiązań systemowych możliwych do wprowadzenia jedynie na szczeblu krajowym, czego organizacje rowerowe nie są w stanie osiągnąć bez koordynacji działań i posiadania reprezentanta działającego w ich imieniu. Np. aktualnie złe przepisy utrudniają lub uniemożliwiają powstawanie nowoczesnych, sprawdzonych i bezpiecznych rozwiązań popularnych w Europie jak śluzy rowerowe, dopuszczenie jazdy pod prąd, znaki określające położenie rowerzysty na jezdni, sygnalizatory trójkomorowe. Do zadań rzecznika należeć będzie przygotowywanie pism, ofert współpracy, opracowywanie wspólnych stanowisk, podpisywanie listów intencyjnych, czynienie ustaleń technicznych, tworzenie planów pracy nad wspólnymi projektami, merytoryczne przygotowanie spotkań międzysektorowych oraz opracowanie raportu nt. polityki rowerowej w Polsce (komplementarność z działaniem nr 1).

Instytucje i przedmiot planowanej współpracy:

Parlamentarna Grupa Rowerowa – jest kluczowym partnerem jeśli chodzi o wsparcie postulatów społecznych i ułatwienie dotarcia do innych instytucji (bardzo ważne jest zatem maksymalne wykorzystanie szansy jaką ta modelowa współpraca daje do końca obecnej kadencji Sejmu RP, obecne cele PGR są zbieżne z celami MdR).

MIiR – jest bardzo ważnym partnerem z uwagi na to, że poprzez przepisy zawarte w rozporządzeniach może kształtować standardy infrastruktury oraz decydować o funduszach na infrastrukturę rowerową; MIiR jest też instytucją, która może uchwalić politykę rowerową kraju – co jest głównym celem strategicznym MdR.

KRBRD, Policja – kierunkiem działania jest doprowadzenie do zmiany doktryny edukacji BRD (policja jest dziś instytucją, która blokuje swoimi opiniami, wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań) i możliwość pozyskiwania funduszy na działania miękkie na rzecz poprawy BRD.

MEN – celem współpracy jest reforma anachronicznego systemu szkolenia rowerzystów w Polsce i wejście do szkół z praktycznym szkoleniami rowerzystów.

MŚ – celem jest uruchomienie mechanizmu finansowego wsparcia dla ruchu rowerowego (np. środki w NFOŚiGW dla samorządów na inwestycje modelowe i NGO na działania miękkie).

Ryzyko: umiarkowana wola realizacji postulatów przez instytucje, woli współpracy sprzyjać będzie okres przedwyborczy i duża intensywność działania rzecznika.

Wymiana informacji i promocja

Uruchomienie na bazie istniejącej strony internetowej www.miastadlarowerów.pl interaktywnego portalu internetowego prezentującego dorobek merytoryczny projektu i MdR, co w sposób znaczący poszerzy zasięg oddziaływania projektu. Zawartość to m.in: opisy działań projektowych, raporty społeczne, rekomendacje, efektywne mechanizmy wywierania wpływu i współpracy, baza dobrej praktyki i baza bubli oraz aktualności z miast partnerskich. Na portalu zainstalowane zostanie oprogramowanie pozwalające na prowadzenie mailingowej akcji promocyjnej dla samorządów oraz listy dyskusyjnej dla uczestników projektu. Portal prowadzany będzie przez wynajętego w tym celu redaktora (min. 200 artykułów).

Efekty projektu

W ramach działań projektowych udało się doprowadzić do uchwalenia oczekiwanych zmian prawnych w kształcie zbliżonym do propozycji strony społecznej. Był to bardzo duży sukces, gdyż uchwalone zmiany prawne otworzyły gigantyczne możliwości w zakresie tworzenia nowych udogodnień dla rowerzystów, takich jak np. pasy, śluzy i kontrapasy dla rowerów, sygnalizatory trójkomorowe oraz możliwość dopuszczania ruchu pod prąd na drogach jednokierunkowych. W miastach, gdzie realizowano projekt, doszło do poprawy sytuacji w zakresie dialogu pomiędzy organizacją i samorządem oraz w funkcjonowaniu organizacji (wzmocnieniu uległ ich potencjał merytoryczny). W przypadku trzech miast, dzięki przyjęciu przez samorządy postulatów sformowanych w trakcie projektu zaszła bardzo istotna zmiana jakościowa realizowanej polityki rowerowej. W 10 dużych polskich miastach wykonano społeczne audyty polityk rowerowych, a zebrany materiał opracowany został w raporcie podsumowującym. Odbyły się tam spotkania działaczy rowerowych z przedstawicielami samorządu poświęcone lokalnej polityce rowerowej oraz spotkania poświęcone doskonaleniu działań lokalnej organizacji z udziałem ekspertów. Projekt finansował działanie Krajowego Rzecznika Rowerzystów, którego zadaniem było pośrednictwo pomiędzy instytucjami państwowymi i samorządowymi, a organizacjami. Projekt zakończył Ogólnopolski Kongres Rozwoju Ruchu Rowerowego w Warszawie prezentujący rezultaty projektu. Beneficjentami projektu byli samorządowcy, działacze organizacji rowerowych, a także urzędnicy państwowi i parlamentarzyści. Partnerem w projekcie było Stowarzyszenie Miasta dla Rowerów, reprezentujące w projekcie organizacje z miast. Wszystkie działania projektowe wykonywane były w ścisłej współpracy z lokalnymi organizacjami, natomiast działania ogólnopolskie konsultowane z zarządem partnera. W ramach projektu wzmocniono też kapitał ludzki organizacji poprzez przeszkolenie trzech członków organizacji na certyfikowanych audytorów BYPAD.

Finansowanie

Projekt „Rowerowa sieć partycypacji społecznej w polityce transportowej” współfinansowany jest z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji oraz ze środków Gminy Wrocław (www.wroclaw.pl).

Czas trwania

Projekt trwa od października 2014 do listopada 2015.